Οι Τριάντα τύραννοι στη νεοελληνική ποίηση

Με την ολοκλήρωση της διδασκαλίας των Ελληνικών του Ξενοφώντα και, ειδικότερα, των γεγονότων σχετικά με το ολοκληρωτικό καθεστώς των Τριάκοντα τυρράνων, σχολιάσαμε το πώς ένας νεοέλληνας ποιητής, ο Γιάννης Ρίτσος, εξόριστος στη Λέρο από το καθεστώς της χούντας το 1968, προσλαμβάνει το εξιστορούμενο από τον αρχαίο ιστορικό γεγονός. Δικαιολογήσαμε τον τίτλο του ποιήματος, επισημάναμε τις αναλογίες (στην ιστορία και στο ποίημα) ανάμεσα στα δύο καθεστώτα και δικαιολογήσαμε την πρόσθεση στο επίλογο του ποιήματος της ιστορίας με τον Κίμωνα.

Γιάννης Ρίτσος

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΗΤΤΑ

(Γ. Ρίτσος. Ποιητική Ανθολογία, επιμ. Χ. Προκοπάκη.
Αθήνα: Κέδρος, 2000, σσ. 267-268)

Ὕστερ’ ἀπ’ τήν πανωλεθρία τῶν Ἀθηναίων στούς Αἰγός Ποτα-
μούς, καί λίγο ἀργότερα
μετά τήν τελική μας ἥττα,- πᾶνε πιά οἱ ἐλεύθερες κουβέντες
μας, πάει κι ἡ Περίκλεια αἴγλη,
ἡ ἄνθηση τῶν Τεχνῶν, τά Γυμναστήρια καί τά Συμπόσια τῶν
σοφῶν μας. Τώρα
βαριά σιωπή στήν Ἀγορά καί κατήφεια, κι ἡ ἀσυδοσία τῶν
Τριάντα Τυράννων.
Τά πάντα (καί τά πιό δικά μας) γίνονται ἐρήμην μας, χωρίς
καθόλου
τή δυνατότητα μιᾶς κάποιας προσφυγῆς, μιᾶς ὑπεράσπισης ἤ
ἀπόλογίας,
μιᾶς ἔστω τυπικῆς διαμαρτυρίας. Στή φωτιά τά χαρτιά καί τά
βιβλία μας·
κι ἡ τιμή τῆς πατρίδας στά σκουπίδια. Κι ἄν γινόταν ποτέ νά
μᾶς ἐπέτρεπαν
νά φέρουμε γιά μάρτυρα κάποιον παλιό μας φίλο, αὐτός δέ θά
δεχόταν ἀπό φόβο
μήπως καί πάθει τά δικά μας - μέ τό δίκιο του ὁ ἄνθρωπος.
Γι’ αὐτό
καλά εἶναι ἐδῶ - μπορεῖ καί ν’ ἀποχτήσουμε μιά νέα ἐπαφή
μέ τη φύση
κοιτώντας πίσω ἀπό τό σύρμα ἕνα κομμάτι θάλασσα, τίς πέ-
τρες, τά χορτάρια,
ἤ κάποιο σύννεφο στό λιόγερμα, βαθύ, βιολετί, συγκινημένο. Κι
ἴσως
μιά μέρα νά βρεθεῖ ἕνας νέος Κίμωνας,* μυστικά ὁδηγημένος
ἀπό τόν ἴδιο ἀιτό, νά σκάψει καί νά βρεῖ τή σιδερένια αἰχμή άπ’
το δόρυ μας,
σκουριασμένη, λιωμένη κι αὐτήν, καί νά τήν κουβαλήσει ἐπίση-
μα
σέ πένθιμη ἤ δοξαστική πομπή, μέ μουσική καί στεφάνια στήν
Ἀθήνα.

Λέρος, 21.ΙΙΙ.1968

* Το 475 π.Χ., όταν ο Κίμωνας εξεστράτευσε κατά της Σκύρου και την κατέλαβε, άρχισε να ψάχνει όλο το νησί για να βρει τον τάφο του Θησέα. Είχε πια απελπιστεί, όταν είδε ξαφνικά έναν αετό να προσγειώνεται σε ένα λόφο, να τον σκαλίζει με τα νύχια του και να τον χτυπά με το ράμφος του. Ο Κίμωνας το θεώρησε θεϊκό σημάδι, έσκαψε εκεί και ανακάλυψε μια παλιά μεγάλη σαρκοφάγο και κοντά της την αιχμή μιας λόγχης και ένα ξίφος. Πίστεψε ότι ανήκαν στον Θησέα και τα μετέφερε με την τριήρη του στην Αθήνα. Οι Αθηναίοι τον υποδέχθηκαν με λαμπρές τελετές και εναπέθεσαν με ευλάβεια τα λείψανα στο Θησείον.