Ανάμεσα στους τοίχους (Entre Les Murs)

Σκηνοθεσία: Laurent Cantet
Σενάριο: Francois Begaudeau
Ηθοποιοί: Francois Begaudeau
Διάρκεια: 128΄
Παραγωγή: France/ 2008

Ο σκηνοθέτης Laurent Cantet μετέφερε στην οθόνη το ομότιτλο βιβλίο του François Bégaudeau -στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο (Αθήνα: 2008)- σχολιάζοντας επίκαιρα θέματα της εκπαίδευσης και της κοινωνίας γενικότερα. Το αποτέλεσμα: μια πολύ λεπτοδουλεμένη και ρεαλιστική ταινία, η οποία κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα στο φεστιβάλ των Καννών το 2008.

Tο story
Το story της ταινίας εξελίσσεται σε μια προαστιακή τάξη της Γαλλίας, που αποτελείται κυρίως από 14χρονα παιδιά κυρίως μεταναστών (από την Κίνα, την Αλγερία, την Τυνησία, το Μαλί, το Μαρόκο). Τον πρωταγωνιστικό ρόλο έχει ο συγγραφέας του ομότιτλου βιβλίου François Bégaudeau, ο οποίος υποδύεται ένα δάσκαλο Γαλλικών, ενώ στα θρανία κάθονται κανονικοί μαθητές! Δίχως να εξιδανικεύει τα σχολικά πράγματα, η ταινία φέρνει τον θεατή μπροστά σε μια δύσκολη και σκληρή πραγματικότητα, όπου η πλήξη από τη ρουτίνα και η δυσανεξία στην πειθαρχία διαδέχονται η μία την άλλη από την πλευρά των μαθητών, οι οποίοι γράφουν στο δικό τους πίνακα, δίνουν λύσεις στα δικά τους προβλήματα, σχηματοποιούν τους ίδιους τους εαυτούς τους, συχνά με διακριτική, γαργαλιστική υπεροψία. Ζωηροί, αυθόρμητοι αλλά και δύστροποι, με πειράγματα μεταξύ τους, που συχνά σχετίζονταi με τη διαφορετική τους καταγωγή, και επιπλέον με την άγνοια της γλώσσας. Το μάθημα διακόπτεται από «άσχετες» ερωτήσεις για λέξεις που οι μαθητές δεν καταλαβαίνουν: «Κύριε, τι σημαίνει προσυπογράφω, τι σημαίνει μοναδικότητα, πώς γράφεται η λέξη ισότητα;». Όλος εξάλλου ο σχεδιασμός του φιλμ έγινε με βάση τη γλώσσα.
Απέναντι από τους μαθητές οι καθηγητές, όσοι έχουν κουράγιο να συνεχίσουν, προσπαθούν να βρουν τρόπο επικοινωνίας με τα παιδιά. Ομως πολύ συχνά οι γλώσσες που μιλούν δάσκαλος και μαθητές είναι εντελώς διαφορετικές. Ο δάσκαλος François Bégaudeau επιμένει να διατηρεί στη τάξη μια ατμόσφαιρα σεβασμού και αξιοπρέπειας. Απορρίπτει τη σοβαροφάνεια και τον αυταρχισμό. Είναι σε ακραίο βαθμό ειλικρινής και αυτό είναι πρωτόγνωρο για τους μαθητές. Όμως έρχεται μια στιγμή που οι αρχές που έχει επιβάλει δοκιμάζονται, όταν ένας μαθητής αμφισβητεί τις μεθόδους του. Το εκπαιδευτικό πολυ-πολιτισμικό περιβάλλον, που έχει εγκατασταθεί εδώ και χρόνια στη χώρα της Γαλλίας, είναι μια καλή αφορμή για να κατανοήσει ο έλληνας θεατής, το αντίστοιχο σκηνικό που αναδύεται και στη χώρα μας.

Αξιολόγηση
Ο σκηνοθέτης Λοράν Καντέ έχει κάνει συγκλονιστική δουλειά τόσο στη διδασκαλία των ερασιτεχνών ηθοποιών όσο και στο να καταστήσει απόλυτα ελκυστική σε κινηματογραφικό επίπεδο μια ταινία διαλόγου, που σπάνια βγαίνει έξω από τη σχολική αίθουσα. Αξίζει να δούν αυτή την ταινία-ντοκουμέντο όλοι: δάσκαλοι, γονείς και μαθητές.

Διαφωτιστική είναι η επόμενη συνέντευξη που έδωσαν ο σκηνοθέτης και ο σεναριογράφος για τον τρόπο σύνθεσης και το περιεχόμενο του έργου τους:

Λοράν Καντέ:
Λίγο πριν ξεκινήσουν τα γυρίσματα της προηγούμενης ταινίας μου «VERS LE SUD», σκεφτόμουν να κάνω ένα φιλμ για τη καθημερινή ζωή στο γυμνάσιο. Πολύ γρήγορα κατάληξα στην απόφαση, το πρότζεκτ να μην βγει έξω από τα όρια των κτιριακών εγκαταστάσεων του σχολείου. Μέχρι τότε πολλοί άνθρωποι μιλούσαν για το «ιερό άβατο» των σχολείων. Εγώ ήθελα να δείξω το αντίθετο: μια πολύβουη κοινότητα, ένα μικρόκοσμο, όπου τα θέματα τις ισότητας ή της ανισότητας σε σχέση με την ευκαιρία, τη δουλειά, την ενσωμάτωση και τον αποκλεισμό, αναδεικνύονται και έχουν υπόσταση. Εδώ θέλω να σημειώσω ότι ανέπτυξα μια σκηνή για τη μέθοδο αξιολόγησης απόδοσης, όπου θα τη χρησιμοποιούσα σαν το «μαύρο κουτί» του γυμνασίου. Τη χρονική στιγμή που το «VERS LE SUD» έβγαινε στις αίθουσες, συνάντησα το Φρανσουά στη παρουσίαση του βιβλίου του «ENTRE LES MURS». Μια πραγματεία που μοιάζει με αντεπίθεση, στο κατηγορώ του σύγχρονου σχολείου: έστω για μια φορά, ένας καθηγητής λοξοδρομεί από τους κανόνες και δεν παρουσιάζει τους εφήβους σαν άγρια ζώα ή ηλίθιους. Διάβασα με προσοχή το βιβλίο και αμέσως ένιωσα πως κρατάω στα χέρια μου τη βασική συνιστώσα του υπό διαμόρφωση πρότζεκτ, με δυο τρόπους: Πρώτον η πρώτη ύλη, το ντοκουμέντο που χρειαζόμουν για να χτίσω τη ταινία, προσφέροντας μου τη κατευθυντήρια γραμμή που θα ακολουθούσα, πλησιάζοντας τους μαθητές και δεύτερον η σχηματοποίηση του πρωταγωνιστή, που δεν θα ήταν άλλος, εκτός του Φρανσουά. Ο ίδιος συνοψίζει τις διαφορετικές πλευρές και διαστάσεις των καθηγητών, που είχα αρχικά φανταστεί.

Φρανσουά Μπεγκοντό:
Ο σκοπός του βιβλίου μου ήταν να καταγράψω μια σχολική χρονιά, παραμένοντας πιστός στις δικές μου εμπειρίες. Γι΄ αυτόν το λόγο δεν υπήρχε καθαρή αφηγηματική γραμμή και καμιά μυθιστορηματική πλοκή δεν επικεντρώνονταν σε ένα συγκεκριμένο γεγονός. Από αυτό το υλικό ο Λοράν και ο συν-σεναριογράφος του Ρομπίν Καμπιγιό, απέσπασαν την ιστορία της ταινίας. Το βιβλίο μου ήταν αποτέλεσμα σειράς από καταστάσεις. Ο Λοράν και ο Ρομπίν τις έπλασαν σε μυθιστορηματική φόρμα. Διάλεξαν να μην αναπτύξουν «χαρακτήρες» με τη στενή έννοια του όρου, τους κατασκεύασαν τροπον τινά συγκεντρώνοντας μαζί μερικά παιδιά από το βιβλίο.

Λοράν Καντέ:
Δεν θέλαμε η αφηγηματική γραμμή να γίνει άμεσα προφανής. Θέλαμε οι χαρακτήρες να αναπτυχθούν σταδιακά, με φυσιολογική εξέλιξη. Το φιλμ είναι πρώτα απ' όλα η ζωή μέσα στη τάξη, η ζωή της τάξης: μια κοινότητα δηλαδή 25 ατόμων που δεν έχουν διαλέξει ο ένας τον άλλο, αλλά καλούνται να είναι μαζί και να συνεργάζονται, ολόκληρη σχολική χρονιά ανάμεσα σε 4 τοίχους. Ο Σουλεϊμάν (Φρανκ Κεϊτά) με τη πρώτη ματιά φαίνεται απλώς, άλλο ένα μέλος της τάξης αυτής, ισότιμος με τους υπολοίπους. Ύστερα από 1 ώρα εξιστόρησης συμβάντων, η ιστορία παίρνει σχήμα και επικεντρώνεται σε αυτόν. Κοιτώντας πίσω καταλαβαίνουμε πως τα πάντα συνηγορούσαν προς αυτή τη κατεύθυνση.

Φρανσουά Μπεγκοντό:
Κατά τη διάρκεια που γραφόταν το σενάριο, παρενέβαινα μόνο για να ελέγξω την ακολουθία και την αλήθεια των γεγονότων. Κάποια επεισόδια είχαν δουλευτεί πολύ καλά από αφηγηματικής άποψης, αλλά φάνταζαν εξωπραγματικά για τον κόσμο του σχολικού συστήματος. Έτσι εισηγήθηκα τροποποιήσεις.

Λοράν Καντέ:
Γράψαμε αρχικά μια σύνοψη, η οποία χρησίμευε σαν το σκελετό του φιλμ έτοιμη να αλλάξει και να τροποποιηθεί μέσα στο χρόνο της προπαρασκευής, κατόπιν μιας μεθόδου την οποία είχα πρωτοχρησιμοποιήσει πετυχημένα από την ταινία «RESSOURCES HUMAINES» και έπειτα. Η ιδέα ήταν να κάνω χρήση ενός υπάρχοντος σχολείου και κατά τη διάρκεια της κινηματογράφησης να εντάξω όλες τις βαθμίδες της ακαδημαϊκής ζωής. Το πρώτο σχολείο που προσεγγίσαμε ήταν το Γυμνάσιο Φρανσουάζ Ντολτό, στο 20ο διαμέρισμα του Παρισιού. Ήταν το σωστό. Όλοι οι έφηβοι είναι μαθητές του Ντολτό, όλοι οι καθηγητές που εμφανίζονται στη ταινία, διδάσκουν εκεί, ενώ ο μοναδικός «κατασκευασμένος» ρόλος είναι αυτός της μητέρας του Σουλεϊμάν.

Λοράν Καντέ:
Δούλεψα μαζί με τα παιδιά από το Νοέμβριο του 2006, μέχρι το τέλος της σχολικής χρονιάς. Οργανώσαμε ανοιχτά εργαστήρια κάθε Τετάρτη απόγευμα και όλα τα παιδιά της τρίτης και της τετάρτης γυμνασίου, ήταν ελεύθερα να συμμετάσχουν. Μην υπολογίζοντας αυτούς που εμφανίστηκαν μόνο μια φορά, υπολογίζω πως είδαμε γύρω στους 50 μαθητές. Όλοι οι μαθητές που εμφανίζονται στη ταινία, πίστεψαν σε μας και παρέμειναν όλο το χρόνο.

Φρανσουά Μπεγκοντό:
25 από τους 50 ακόμα και σε έμπειρες οντισιόν, δεν το περιμένεις. Ήταν κάτι παραπάνω από τις προσδοκίες μας. Όσο το θυμάμαι ακόμα, δεν μπορώ να το πιστέψω.

Λοράν Καντέ:
Κατά τη διάρκεια της σχολικής σαιζόν, η φιλμική τάξη σχηματίζονταν αργά, αλλά σταθερά. Ο Φρανσουά ήταν παρόν σε όλα τα εργαστήρια. Μέρα με την ημέρα μαθαίναμε πως να επικοινωνήσουμε και να γνωρίσουμε τους μαθητές. Ξεψαχνίζαμε τον εσωτερικό τους κόσμο και βλέπαμε τι απ' όλα μπορούμε να εντάξουμε στον αρχικό σκελετό μας. Οι χαρακτήρες του σεναρίου που υπήρχαν μόνο μέσα από τις συνθήκες που μπορούσαν να παράγουν, άρχισαν να παίρνουν σάρκα και οστά. Για παράδειγμα ο κινέζος πιτσιρικάς του βιβλίου, με ενδιέφερε για την φιλομάθειά του, την ευθραυστότητά του και για το επεισόδιο με την απέλαση της μητέρας του. Στον Γουέι Χουάνγκ, που τον ενσαρκώνει στη ταινία, δεν γράψαμε ούτε μια λέξη για το αυτοπορτραίτο του, ούτε για το πως νιώθει ντροπή για τους υπολοίπους. Αυτός μας οδήγησε και μας πρότεινε να πει αυτά που λεει στο φιλμ.

Φρανσουά Μπεγκοντό:
Στο βιβλίο μου, ο Μινγκ είναι εσωστρεφής, επιμελής και επειδή ένιωθε ανασφαλής με τη γαλλική γλώσσα, μιλούσε λίγο. Αντίθετα ο Γουέι Χουάνγκ είναι υπερομιλητικός και έχει αυτοπεποίθηση. Προβάραμε μονολόγους μισής ώρας και τους είπε χωρίς να κομπιάσει, παρόλες τις δυσκολίες του στα γαλλικά. Ηθοποιός γεννιέσαι.

Λοράν Καντέ:
Χρησιμοποιήσαμε όλη τη γκάμα της διαδικασίας, υπό τη προϋπόθεση να θέσουμε με ακρίβεια τα όρια των μυθοπλαστικών χαρακτήρων. Ο Αρτύρ Φογκέλ, ο γκοθάς, για παράδειγμα, στην αρχή δεν φαίνονταν να έχει θέση στη ταινία. Ο Αρτύρ διάβασε το βιβλίο και βούτηξε στα βαθιά. Έγινε ο γκόθικ χαρακτήρας που περιγράφει ο Φρανσουά. Είναι εκπληκτικό. Οι περισσότεροι γονείς πρότειναν τα θέματά τους, προβάλλοντας στους χαρακτήρες τις προσδοκίες που είχαν για τα παιδιά τους.

Φρανσουά Μπεγκοντό:
Οι περισσότεροι από τους εφήβους, είναι φτιαγμένοι χαρακτήρες. Δεν είναι ηθοποιοί, αλλά βγαίνουν φυσικοί διότι πολύ απλά, παίζουν τους εαυτούς τους. Πιο αληθινό δεν γίνεται.

Λοράν Καντέ:
Κατά τη διάρκεια των αυτοσχεδιασμών στα εργαστήρια, δοκιμάσαμε να πιέσουμε τα παιδιά για να δούμε αν μπορούν να χειριστούν τη μια σκηνή ή την άλλη. Μια μέρα ζήτησα από τον Καρλ Νανόρ να γίνει επιθετικός με τον καθηγητή του και μου πρότεινε μια σκηνής αναπάντεχης βιαιότητας. Μερικά λεπτά αργότερα πρότεινα μια άλλη κατάσταση: το παιδί έχει έρθει από ένα άλλο γυμνάσιο, όπου το έχουν διώξει. Εδώ θέλει να φαίνεται το καλό παιδί. Αμέσως ο Καρλ δημιούργησε έναν ήπιο χαρακτήρα, που ένας τρίτος παρατηρητής θα τον πέρναγε για άλλο άνθρωπο.

Φρανσουά Μπεγκοντό:
Ταυτόχρονα με τη διαδικασία των αυτοσχεδιασμών, θα ήθελα να σημειώσω πως όταν μια σκηνή ανακαλύπτονταν πιστεύοντας πως αυτή είναι μοναδική, τα παιδιά μπορούσαν να την αναπαράγουν ξανά με τέτοια υποκριτική ακρίβεια, που μας άφηνε όλους άναυδους. Ο Μορίς Πιαλά έλεγε κάποτε, πως μας διαφεύγει το γεγονός ότι οι απλοί άνθρωποι είναι υποκριτικές μηχανές. Αυτό επιτυγχάνεται κατά τη γνώμη μου, διότι το σχολείο διυλίζει τις συμπεριφορές των εφήβων και τους καλεί συνεχώς να παίξουν ένα ρόλο. Κάποιοι αποδεικνύουν την αξία τους και κάποιοι κλέβουν. Ιδιαίτερα οι κακοί μαθητές είναι πολύ κοντά στο δίπολο πείθω-ψεύδομαι.

Λοράν Καντέ:
Όταν απαιτώ από έναν μαθητή γυμνασίου να παίξει έναν μαθητή γυμνασίου και από έναν καθηγητή να υποκριθεί τον εαυτό του, δεν περιμένω να εκφραστούν όπως πραγματικά είναι. Φλερτάρω με την ιδέα της αναδημιουργίας, της αναπαράστασης της ατομικότητας που η υποκριτική σιωπηρά επιβάλλει. Οι χαρακτήρες μπορούν να κατασκευαστούν με βάση τις εικόνες που οι ηθοποιοί προβάλλουν για τους εαυτούς τους. Οι καθηγητές και οι μαθητές κατά τη διάρκεια των εργαστηρίων ήταν η αντανάκλαση του ενός στον άλλον, ανάλογα με τη σκηνή. Σε αυτό το επίπεδο μου δίνονταν η ευκαιρία να αμφισβητήσω τις διδακτικές μεθόδους τους και να αγωνιστώ για τις απόψεις μου. Εδώ είμαστε στο πλέον συναρπαστικό κομμάτι της κινηματογραφικής διαδικασίας. Αυτό το μέρος έχει πολύ μυστήριο.

Λοράν Καντέ:
Κανένα από τα παιδιά δεν είχε σενάριο στα χέρια του. Όταν αυτοσχεδίαζαν ανάλογα με τις περιστάσεις, έφτιαχναν τους δικούς τους διάλογους. Όλος ο σχεδιασμός του φιλμ, έγινε με βάση τη γλώσσα. Ήθελα να κινηματογραφήσω αυτούς τους λεκτικούς χείμαρρους, που είναι πολύ συχνοί σε μια τάξη, όπου η σχετικότητα της θέσης του παιδιού ή η δύναμη δεν μετρούν τόσο, όσο ποιος θα έχει το τελευταίο λόγο. Αυτό είναι ένα παιχνίδι, στο οποίο οι περισσότεροι έφηβοι διαπρέπουν. Μια άνευ διαφυγής ρητορική, στην οποία συμμετέχουν και οι καθηγητές.

Φρανσουά Μπεγκοντό:
Συνεχώς πηγαινορχόμασταν από τη ρευστότητα στην ανικανότητα και πάλι πίσω. Είναι ο τρόπος τους. Η ταινία αρνείται τις γενικεύσεις. Ούτε μοιρολόγια, ούτε ιδεαλισμοί.

Λοράν Καντέ:
Ήθελα το γύρισμα να συνεχίζει τον την αυτοσχεδιαστική δουλειά των εργαστηρίων, με το ίδιο αίσθημα ελευθερίας. Έτσι μια HD κάμερα ήταν η μόνη λύση. Μου πρόσφερε τη δυνατότητα να «φιλμάρω» άσκοπα και 20 λεπτά συνέχεια. Εξάλλου μια φράση χρειαζόμουν και τα πράγματα θα ξανάρχιζαν από την αρχή. Ο Φρανσουά διοργάνωνε μικρές προκλήσεις για να απαντήσουν τα παιδιά. Ξεκίναγε δηλαδή ένα θέμα και βλέπαμε τις αντιδράσεις. Γρήγορα κατάλαβα πως αυτό που πάμε να κάνουμε, απαιτεί κάλυψη από 3 κάμερες. Η πρώτη πάντοτε πάνω στο καθηγητή, η δεύτερη στο μαθητή που βρίσκεται στο κέντρο της σκηνής και η τρίτη ελεύθερη για διάφορες παραλλαγές. Μια καρέκλα πέφτει, μια κοπέλα κόβει τα μαλλιά της φίλης της, ένας μαθητής που ονειροβατεί. Αυτές οι μικρές λεπτομέρειες της τάξης, δημιουργούνται μια φορά. Είμαστε όσο το δυνατόν προετοιμασμένοι για ξαφνικούς καυγάδες ή για ελάχιστες στιγμές ευαισθησίας που θα γύριζαν τη σκηνή ανάποδα. Οι κάμερες είχαν τοποθετηθεί κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να «βλέπουν» συνέχεια προς μια κατεύθυνση: τον καθηγητή από αριστερά, τους μαθητές από τα δεξιά. Ερχόμαστε αντιμέτωποι μετωπικά με τους ηθοποιούς δηλαδή.
Η ιδέα ήταν να κινηματογραφήσουμε το χώρο σαν έναν αγώνα τένις, που σημαίνει ότι βάλαμε τον καθηγητή και τους μαθητές στο ίδιο επίπεδο. Σιγά, σιγά μαζί με τον Φρανσουά, μάθαμε να μετράμε τις αντιδράσεις κάθε παιδιού ξεχωριστά. Επίσης στο Φρανσουά θαύμασα τον τρόπο με τον οποίο καθοδηγούσε τον εαυτό τους στις εσωτερικές σκηνές, κατανοώντας βαθιά τις επιδιώξεις της ταινίας.

Φρανσουά Μπεγκοντό:
Στήσαμε τις σκηνές κατά τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να ξεκινήσουμε με μια κλασσική παράδοση μαθήματος. Μετά από λίγο η συζήτηση της τάξης πάνω στη Άννα Φρανκ για παράδειγμα, παρεκκλίνει. Σαν καθηγητής υποδεικνύω ανοιχτά αυτές τις παρεκκλίνουσες. Αλλά υπάρχει και μια καλλιτεχνική πλευρά της ταινίας. Δεν μπορώ να γίνω ακραία ρεαλιστής, διότι κινδυνεύω να πέσω στη παγίδα της μονοτονίας. Η ταινία από μόνη της παραμένει μια εξαίρεση.

Λοράν Καντέ:
Οι στιγμές των παρεκτροπών ήταν αυτές που με ενδιέφεραν περισσότερο. Δεν γνωρίζω κανέναν καθηγητή να παίρνει τόσα ρίσκα με τους μαθητές του. Το ρίσκο να εκτροχιαστείς και να πέσεις. Για να μη συμβεί αυτό, απαιτείται να έχεις τιτάνια ψυχραιμία και καθαρό μυαλό σε στιγμές κρίσεις. Υπάρχουν φορές που πιστεύω ότι ο Φρανσουά, έχει κάτι από Σωκράτη μέσα του. Η τεχνική του καθηγητή περιλαμβάνει βασικά το σκάψιμο στο μαθητή. Ακόμη και αν αυτό είναι επώδυνο. Αναρωτιέμαι αν αυτό που Λάιο μεταφράζεται διδακτικό. Εμένα δεν με ενδιαφέρει. Όταν ο καθηγητής απευθύνεται στους μαθητές του, σαν ανήλικος προς ανθρώπους που βρίσκονται στο κατώφλι της ενηλικίωσης, μπορεί να φαίνεται σκληρό, μα είναι απείρως πιο αληθινό από την υποκρισία του χαϊδέματος. Εξάλλου έτσι ο μαθητής αντιλαμβάνεται την ενεργό του θέση μέσα στη τάξη. Ο καθηγητής οφείλει να διαπεράσει της φουσκωμένες εγωπάθειες και να πείσει τα παιδιά, πως είναι πολύ νωρίς για να τους αποδεχτεί η κοινωνία, όπως φαίνονται. Διότι και η ίδια η κοινωνία πάσχει. Mε τέτοιες προσεγγίσεις η τάξη έρχεται πιο κοντά, στην έννοια της δημοκρατίας.

Φρανσουά Μπεγκοντό:
Εάν είχαμε συγκεντρωθεί αποκλειστικά στην λεκτική ευστροφία και στην διδακτικότητα, προφανώς θα είχαμε καταλήξει να είχαμε κάνει μια αριστερή έκδοση της ταινίας «Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΩΝ ΧΑΜΕΝΩΝ ΠΟΙΗΤΩΝ». Αυτό θα ήταν ανεπανόρθωτο λάθος. Το σοβαρό κοινωνικό σχόλιο που απορρέει από κάθε σκηνή της ταινίας του Καντέ, κάνει τη μεγάλη διαφορά.

Λοράν Καντέ:
Κατά τη διάρκεια των πρώτων σκηνών που διαδραματίζονται στην αυλή, ο Φρανσουά δείχνει πολύ δεσποτικός στην προσπάθειά του να ελέγξει τη κατάσταση. Αυτό ήταν λάθος. Του είπα να ξεχάσει το σενάριο, να χάσει την ισορροπία του για λίγο, διότι έτσι και αλλιώς είναι η μειοψηφία. Στις αντιπαραθέσεις ο καθηγητής δεν είναι πάντα ο κυρίαρχος της κατάστασης. Ο καθηγητής αν έχει χαρακτήρα, φαίνεται στο στρίμωγμα από τους μαθητές.

Φρανσουά Μπεγκοντό:
Πιστεύω ότι το «Entre Les Murs» είναι μια ταινία δίχως ενοχές.

Λοράν Καντέ:
Το φιλμ δεν προσπαθεί να υπερασπισθεί ή να κατηγορήσει καμία πλευρά. Όλοι έχουν στιγμές αδυναμίας και εκρήξεων, στιγμές μεγαλείου και μικροπρέπειας. Ο καθένας μπορεί να εκθέσει την διορατικότητα και την τύφλωσή του, την αδικία και τη κατανόηση. Ίσως έχω την εντύπωση πως το φιλμ εκφράζει κάτι παραδοξολογικά θετικό: Σε ένα σχολείο πολύ χαοτικό, που δεν μπορεί να κρύψει το πρόσωπό του, υπάρχουν στιγμές απογοήτευσης, αλλά και περιπτώσεις τεράστιας ευτυχίας. Από αυτό το υπέροχο χάος, μπορεί να γεννηθεί η ευφυΐα και η νοημοσύνη.